Στο νέο τεύχος του PELERIN, του τουρκικού ηλεκτρονικού περιοδικού για τη λογοτεχνία, δημοσιεύεται συνέντευξη καθώς και μετάφραση αποσπασμάτων από την ποίησή μου. Είναι όντως μια «δύσκολη» υπόθεση η ελληνοτουρκική πνευματική επαφή – κάτι που μάλλον ανέκαθεν υφίστατο για πολλούς και κατανοητούς λόγους (τους οποίους ωστόσο δεν θα ‘πρεπε οι δημιουργοί από αμφότερους τους «πόλους» αυτούς, πολιτισμικούς, κοινωνιολογικούς ιστορικοπολιτικούς, να τους συντηρούν με τον όποιο τρόπο…). Άλλο τόσο, είναι χαροποιός η αίσθηση της «συνομιλίας» με την άλλη όχθη. Καθότι, αλήθεια είναι: η Τέχνη ενώνει πομπούς και δέκτες, αμβλύνει αντιθέσεις, διαλευκάνει αναρωτήσεις, στοχεύει, διυλίζει την ουσία και τη δημιουργία, δηλαδή το πνεύμα…
-Τι ακριβώς σημαίνει ποίηση; : How would you define poetry? : Şiiri nasıl tanımlarsınız?
Είναι ένας «κεραυνός στην αιθρία» της πραγματικότητας. Είναι μια άλλη πραγματικότητα μέσα στην πραγματικότητα, δηλαδή. Η ποίηση δεν περιγράφεται αλλά βιώνεται ως εμπειρία, η οποία ξεκινάει από την ανάγνωση λέξεων, φράσεων, ήχων, μηνυμάτων, και καταλήγει σε εσωτερική, ψυχική διεργασία. Είναι μεγάλη τύχη για έναν άνθρωπο να εισέρχεται στον κόσμο της ποίησης, είτε ως ποιητής είτε ως αναγνώστης…
It is a “bolt from the blue”. It is another reality within reality, that is. Poetry is not described but experienced, which begins with the reading of words, phrases, sounds, messages, and ends in an internal, mental process. It is a great fortune for a person to enter the world of poetry, either as a poet or as a reader.
Şiir kaynağını hüzünden alan cesur bir tavırdır. Gerçekliğin içindeki başka bir gerçekliktir. Şiir tanımlanamaz, ancak sözcüklerin, deyimlerin, mesajların okunmasından başlayıp; içsel, ruhsal bir süreçte sonlanan bir deneyimdir. İnsanlar şiir dünyasına ister şair ister şiir okuyucusu olarak katılsınlar fark etmez, bunu yapanlar çok şanslı kişiler.
-Πώς προέκυψε η ποιητική ενασχόληση; Πότε ξεκινήσατε τη γραφή ποιημάτων; : How has your carrier as a poet developed? When did you start to write poetry? : Şiir alanında kariyeriniz nasıl gelişti? Şiir yazmaya ne zaman başladınız?
Ο συγγραφέας δεν επιλέγει την ιδιότητά του. Κατανοεί απλώς την ικανότητα να εκφράζεται μέσα από το σύμπαν των λέξεων… Καλλιεργεί και δοκιμάζει αυτή την ικανότητα. Επομένως, δεν υπάρχει εδώ κάποια καριέρα για να περιγραφεί, νομίζω, για εμένα τουλάχιστον. Υπάρχει μόνον μια σταδιακή αποδοχή του εαυτού μου ως δημιουργού. Κάπως έτσι μπορώ να σχολιάσω την παιδική μου εντύπωση για την ανάγκη έκφρασης. Αυτό θυμάμαι. Και ύστερα, στην εφηβεία μου, την αίσθηση μιας χαμένης πυξίδας, που δημιουργεί αμηχανία κι απορία… Το πρώτο μου διήγημα και το πρώτο μου ποίημα ήταν μια κατάσταση ανάφλεξης ας πω, σαν το πρώτο δόντι ενός μωρού, σαν την άνοιξη που τελειώνει κι αδημονεί κανείς να την ξαναζήσει, μετά το καλοκαίρι, το φθινόπωρο και τον χειμώνα.
The author does not choose his profession. He simply understands the ability to express oneself through the universe of words… He cultivates and tests this ability. So there’s no career here to describe, I think, for me at least. There is only a gradual acceptance of myself as a creator. In that respect, I can comment on the childish impression of the need for expression. This, I remember. And then, in adolescence, the feeling of a lost compass, which creates embarrassment and wonder. My first short story and my first poem was a state of ignition, let me say, like a baby’s first tooth, like a spring that ends and one looks forward to relive it, after summer, autumn and winter.
Yazar mesleğini seçmez. Kendini sözcüklerin evreninde ifade edebilme yeteneğine sahip olduğunu anlar yalnızca. Bu yeteneği büyütür ve deneyimler. Sanırım ortada anlatılacak bir kariyer yok, en azından benim açımdan. Bir yaratıcı olarak kendimi aşamalı olarak kabul edişim var yalnızca. Bu açıdan yalnızca ifade etme ihtiyacı içinde olan çocuksu bir imgelemden söz edebilirim, anımsadığım bu. Sonra ardından ergenlikte utangaçlık ve merak uyandıran bir kayıp pusula duygusu. İlk kısa öyküm ve ilk şiirim bir tutuşma haliydi. Şöyle söyleyeyim; bir bebeğin ilk dişi gibi, kurumuş bir pınarı yeniden canlandırmaya çalışan biri gibi, yazdan sonra sonbaharın ve ardından kışın gelmesi gibi.
-Μπορείτε να περιγράψετε τη συγγραφική-ποιητική διαδικασία; Τι αποτελεί έμπνευση; Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει η γραφή ενός ποιήματος; : Could you please tell us about your writing process. What inspires you to pick up a pen and start writing? How do you start, and how do you know a poem is finished? : Bize yaratım sürecinizi anlatabilir misiniz? Örneğin, kalemi elinize alıp yazmaya başlayabilmeniz için size neler ilham verir? Yazmaya nasıl başlarsınız ve yazacaklarınızın bittiğine nasıl karar verirsiniz?
Είναι μια δύσκολη ερώτηση με μια εξίσου δύσκολη απάντηση. Τίποτε δεν ξέρω. Ούτε το πώς δημιουργείται κάτι ούτε το πώς ολοκληρώνεται. Αυτό που ξέρω καλά όμως, είναι το ένστικτο που «μιλάει» και καθοδηγεί τη γραφή μου. Κι επειδή ασχολούμαι με την ποιητική σύνθεση (κι όχι με τα αυτόνομα ποιήματα), μπορώ να περιγράψω μια σταδιακή διαδικασία γραφής-σβησίματος που απαιτεί χρόνο, διάβασμα, αναθεώρηση κι αλλαγές του κειμένου, εξαντλητικά. Όπως στη δομή του διηγήματος, μια ποιητική σύνθεση χρειάζεται αφήγηση, γεωμετρίες, νοήματα, χρησιμοποιώντας έναν νοερό, αφανή μετρονόμο. Κι όσο για την έμπνευση, είναι μια λειτουργία μεταφυσική κι ανεξέλεγκτη. Έρχεται από κάπου, κινείται ανάμεσα στον εαυτό, στη φαντασία και στη λογική, φεύγει προς τα κάπου. Νομίζω, ο πρόγονός μου, ο Όμηρος, σωστά την ονόμασε «Μούσα», ως μια φιγούρα που ελκύει, είναι διάφανη σαν οπτασία, διεισδύει ξαφνικά και χάνεται επίσης ξαφνικά από το μυαλό.
It’s a difficult question with an equally difficult answer. I do not know anything. Neither how something is created nor how it is completed. But what I know well is the instinct that “speaks” and guides my writing. And because I deal with poetic synthesis (and not with autonomous poems), I can describe a gradual process of proofreading that requires time, studying, revision and changes to the text, exhaustively. As in the structure of the narrative, a poetic synthesis needs narration, geometries, meanings using a mental, invisible metronome. And as for inspiration, it is a metaphysical and uncontrollable function. It comes from somewhere, it moves between oneself, imagination and logic, it leaves for someplace. I think my ancestor, Homer, rightly called inspiration a “Muse”, as a figure that attracts, is transparent as an apparition, suddenly penetrates or disappears from the mind.
Zor bir soru ve aynı derecede zor bir yanıt. Hiç bilmiyorum. Bir şey nasıl yaratılmaya başlanır ve nasıl tamamlanır… Ancak “konuşan” ve benim yazdıklarıma rehberlik eden içgüdüyü çok iyi biliyorum. Ben poetik sentezle uğraşıyorum, otonom şiirle değil. Yazılanı istenilen hale getirmek için gereken zaman, çalışma, yeniden üstünden geçme, yazıda değişiklikler yapma gibi aşamaların nasıl yorucu süreçler olduğunu anlatabilirim. Öykülemede olduğu gibi, poetik sentez anlatı gerektirir. Geometri, ruhani anlamların kullanımını ve görünmez bir metronom gerektirir. İlham metafiziktir ve kontrol edilemez bir fonksiyondur. Bir yerden gelir; kişi, imgelemi ve mantığı arasında gider gelir ve ardından başka bir yere gider. Atalarımdan Homeros’un ilhamı çok doğru bir sözcükle, “Muse” olarak, adlandırdığını düşünüyorum. Çekici bir figür, bir hayalet gibi şeffaf, zihne bir anda girip, girdiği gibi bir anda çıkan.
-Τι ακριβώς επηρεάζει εσάς και την ποίησή σας; : Who or what influences you and your poetry? : Şiirinizi kimler ya da neler etkiliyor?
Με επηρεάζει η έννοια της φθοράς στο Εγώ. Με αφορά η Ύπαρξη στην αέναη διαδρομή της. Με ενθουσιάζει η εντύπωση της αναγέννησης του Είναι. Με ενδιαφέρουν τα ποιητικά ρεύματα, γι’ αυτό και στέκομαι στον Ρομαντισμό, στον Υπερρεαλισμό και στο Μεταμοντέρνο. Αυτά, ως μια λίστα άμεσων προτιμήσεων κι επιδράσεων στο ποιητικό εργαστήριό μου… Από την άλλη, το σημαντικότερο, τη σκέψη και τη διατύπωσή της μέσα από στίχους επηρεάζουν τα πάντα: η καθημερινότητα, η επαφή και η παρατήρηση των ανθρώπινων συμπεριφορών, ο τρόπος που λειτουργεί ο χρόνος στο θυμικό μου, η αίσθηση του τόπου, ο θαυμασμός της Τέχνης ως ανεξάντλητης θεϊκής δημιουργίας. Υπάρχει ακόμη ένα σημαντικό πεδίο επίδρασης, που μάλλον θα φανεί εξωτικό στον Τούρκο αναγνώστη: είναι η ελληνική γλώσσα που ομιλείται αδιάκοπα τα τελευταία τρεις χιλιάδες χρόνια και που αυτή «γέννησε» την ποιητική τέχνη. Από αυτήν προέρχονται οι ποιητές της, οι οποίοι είναι πολλοί και, πάνω απ’ όλα, αυτοί που καθόρισαν τη σημερινή υπόσταση του ποιητικού λόγου στην παγκόσμια λογοτεχνία. Δεν είναι εύκολο κάποιος να γνωρίζει αυτό το βαρύ φορτίο, να κινείται μέσα σ’ ένα τέτοιο corpus πολιτισμού, και ν’ αδιαφορεί ή να μην το συναγωνίζεται.
I am affected by the concept of decay in the Ego. Existence concerns me in its eternal path. I am excited by the impression of the rebirth of Being. I am interested in poetic currents, which is why I stand for Romanticism, Surrealism and Postmodernism. These, as a list of direct tastes and influences in my poetry workshop… On the other hand, most importantly, thinking and creation through lyrics affect everything: everyday life, contact and observation of human behaviors, the way time works on my mood, the sense of place, the admiration of Art as an inexhaustible divine creation. There is another important field of influence, which will probably seem exotic to the Turkish reader: it is the Greek language that has been spoken incessantly for the last three thousand years and “gave birth” to the art of poetry. From Greek come its poets, who are many and, above all, those who defined the current state of poetic discourse in world literature. It is not easy to know this heavy burden, to move within such a corpus of culture, and to be indifferent or not to compete with it.
Ben Egonun yıkımı kavramından etkileniyorum. Beni ebedi ilerleyişindeki var oluş ilgilendiriyor. Varlığın kendini yeniden üretme şekli beni heyecanlandırıyor. Şiir akımlarıyla ilgileniyorum. Bu nedenle Romantizmi, Sürrealizmi ve Postmodernizmi göz önünde bulunduruyorum. Bunlar benim şiirimi etkileyen lezzetler ve etmenler… Diğer yandan, en önemli şey; sözcüklerle düşünmenin ve yaratmanın her şeyi nasıl etkilediği: günlük yaşamı, ilişkileri, insan davranışlarını gözlemlemeyi, zamanın ruh halimdeki etkilerini, yer algısını, bitmek bilmez ilahi bir yaradılış olarak sanata hayranlığı. Şiirimi etkileyen ve Türk okurlara egzotik gelebilecek çok önemli bir başka şey var: Üç bin yıldır kesintisiz konuşulan ve şiir sanatını doğuran Yunanca. Yunanca çok fazla sayıda şair yarattı ve bundan da öte, bu şairler dünya edebiyatında şiirin şu anki söylemini belirledi. Böyle büyük bir yükün farkındayken, böyle bir külliyatın içinde ilerlerken ona kayıtsız kalmak ya da onunla rekabet etmemek pek o kadar kolay değil.
-Τι ακριβώς αναζητείτε μέσα από την ποίηση; : What do you search with your poetry? : Şiirinizle aradığınız nedir?
Αντιγράφω τον Emmanuel Levinas και προσαρμόζω μια στοχαστική κουβέντα του εδώ, για να σας απαντήσω: θέλησα «να εργαστώ στην ποίηση», ενστικτωδώς αρχικά, συνειδητά πλέον. Είναι μια περιπέτεια που διευρύνει τον δικό μου νου και που προτείνει στους άλλους μια διαδρομή. Αυτό σημαίνει, από τη μια, ότι γοητεύομαι από τα όρια του λόγου (Λόγος: λέξη – διανόηση) και, από την άλλη, ότι αναζητώ την ουσιώδη αλήθεια του. Όπως και στη φιλοσοφία, χρειάζεται ένας ηθικός προβληματισμός γιατί ο λόγος απευθύνεται και επιδρά στους άλλους, δημιουργεί σχέση με τους άλλους, αναπτύσσεται μια εξάρτηση μεταξύ τους, ωφέλιμη ή όχι.
I am copying Emmanuel Levinas and adapting a thoughtful verse of his here, to answer you: I wanted to “work in poetry”, instinctively at first, consciously now. It is an adventure that broadens my mind and suggests to others a path. This means, on the one hand, that I am fascinated by the limits of speech (the ancient greek word for speech is Λόγος: word – intellect) and, on the other hand, that I seek its essential truth. As in philosophy, a moral reflection is needed because reason addresses and influences others, creates a relationship with others, develops a dependence on each other, beneficial or not.
Bu sorunuzu yanıtlamak için Emmanuel Levinas’ın yerinde bir sözünü alıntılayacağım: Şiir üzerine çalışmak istedim; önce içgüdüsel, sonra bilinçli. Şiir benim zihnimin sınırlarını genişleten ve başkalarına farklı yolllar sunan bir macera. Bu şu demek: Bir yandan konuşmanın sınırlarıyla büyülenirken (Antik Yunanca’da konuşma sözcüğünün karşılığı Logos-akıldır.), diğer yandan ondaki temel gerçeğin peşinden gidiyorum. Felsefede olduğu gibi etik bir duruş gerekir. Çünkü akıl ötekini hedefine alır ve onu etkiler, ötekilerle ilişkiler geliştirir ve karşılıklı bağımlılıklar yaratır, yararlı ya da yararsız…
-Πιστεύετε ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες εξυπηρετούν την ποίηση; Τι ευκαιρίες προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα, ή αλλιώς θεωρείτε ότι αποτελούν ένα καλό μέσον, ταιριαστό για τη γραφή σας; Ο ψηφιακός κόσμος ενισχύει την ποίηση; : Do you think that social platforms are treats to poetry? What are the challenges of writing on social media, or do you find that it’s a medium that suits your poetry? Does digital world support poetry? : Sosyal platformların şiir için tehdit oluşturduğunu düşünüyor musunuz? Sosyal medyada yazmanın güçlükleri neler ya da sosyal medyayı şiirleriniz için uygun bir alan olarak görüyor musunuz? Digital dünya şiiri destekliyor mu?
Οι πλατφόρμες στο Διαδίκτυο, οι ιστοσελίδες, τα ηλεκτρονικά περιοδικά, τα κοινωνικά δίκτυα, τα ηλεκτρονικά αρχεία και οι βιβλιοθήκες, είναι καινοφανείς όροι στην αναγνωστική πραγματικότητα. Εξαρχής πίστευα πως αναδύεται ένας πολλαπλός ψηφιακός Γκούτενμπεργκ που για ακόμη μία φορά θα είναι ωφέλιμος και θα οδηγήσει τον συγγραφέα, τον αναγνώστη, τα προϊόντα της διανόησης σε επόμενα βήματα. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το 2006 εξέδωσα το πρώτο ελληνικό ηλεκτρονικό περιοδικό, το (.poema..), με το οποίο άνοιξε μια νέα σελίδα στη διάδοση της ποίησης στο αναγνωστικό κοινό. Η πρόκληση να γράφει κανείς απευθυνόμενος στον αναγνώστη μέσα από μια οθόνη, είναι όντως μεγάλη. Είναι ο τρόπος επικοινωνίας της ποιητικής τέχνης που τείνει να επιβληθεί. Επίσης, είναι μια ενθουσιαστική πραγματικότητα καθώς διευρύνεται το φάσμα της επαφής μεταξύ ποιημάτων και ποιητών από κάθε γωνιά του πλανήτη. Τέτοια δυνατότητα δεν υπήρξε ποτέ στο παρελθόν. Είναι μια επανάσταση, που βεβαίως θα ωφελήσει την ποίηση στο έπακρο. Από την άλλη πλευρά, η «ψηφιακή ευκολία» δεν ωφελεί όλους όσοι νομίζουν ότι με την προβολή τους θα γίνουν διάσημοι και, ίσως, καλοί ποιητές. Όχι, η τέχνη της ποίησης τιμωρεί τα «εγώ» (ενώ αντίθετα επιβραβεύει την ακαταπόνητη προσπάθεια μελέτης-δοκιμής-γραφής…). Ο ψηφιακός κόσμος υποστηρίζει την ποίηση, την εξελίσσει και διαλευκάνει την ποιότητά της.
Internet platforms, websites, online magazines, social networks, electronic files and digital libraries are new terms in reading culture. From the beginning, I believed that a multi-digital Gutenberg was emerging that would once again be useful and lead the writer, the reader, the products of the intellect to the next steps. It is no coincidence that in 2006 I published the first Greek electronic magazine, (.poema ..), which opened a new page in the dissemination of poetry to the reading public. The challenge of writing to the reader through a screen is really great. It is the way of communication of the poetic art that tends to be imposed. It is also an exciting reality as the range of contact between poems and poets from every corner of the globe expands. Such a possibility has never existed before. It is a revolution, which will certainly benefit poetry to the fullest. On the other hand, “digital convenience” does not benefit all those who think that by promoting themselves they will become famous and, perhaps, good poets. No, the art of poetry punishes the “ego” (while on the contrary it rewards the tireless effort of study-test-writing…). The digital world supports poetry, evolves it and clarifies its quality.
İnternet platformları, websiteleri, internet üzerinden yayınlanan magazinler, sosyal ağlar, elektronik dosyalar, dijital kütüphaneler okuma kültürünün yeni kullanım alanları. En başından beri, yazarları, okurları, entelektüel ürünleri bir üst düzeye taşıyacak, yararlı bir multi-dijital Gutenberg’in ortaya çıkacağına inanıyordum. 2006 yılında ilk Yunanca e-magazin olan ve şiirin okur kitlesinde yaygınlaşması bağlamında yeni bir sayfa açan “.poema..”yı yayınlamam tesadüf değildi. Okuyucuya ekrandan ulaşmaya çalışmak gerçekten çok zor. Şiir sanatının iletimi için bir yol olarak kabul ettirilmeye çalışılmakta. Bu dünyanın her köşesindeki şiirlerin ve şairlerin temasını sağladığından heyecan verici bir gerçeklik. Daha önce böyle bir olasılık yoktu. Bu şiirin kesinlikle çok yararlanabileceği bir devrim. Öte yandan, bu “dijital kolaylık” kendilerini şair olarak göstermek isteyenlere ya da iyi şair olmak isteyenlere bir yarar sağlamaz. Hayır… Şiir sanatı “ego”yu cezalandırır, diğer yandan yorulmadan çalışıp, yazmaya uğraşanları da ödüllendirir. Dijital dünya şiiri destekliyor, geliştiriyor ve kalitesini netleştiriyor.
-Τι σημαίνει ποίηση σ’ αυτή τη φάση της ανθρωπότητας; Θα επιβιώσει; : What is poetry in this age of humanity? Will poetry survive? : İnsanlığın bu çağında şiir nedir? Şiir varolmaya devam edebilecek mi?
Κάθε εποχή αναζητεί την ταυτότητά της για να την παραδώσει στην επόμενη. Η ανθρώπινη κατάσταση εξελίσσεται αργά, ειδικά μετά τον τρομερό 19ο αιώνα, που γέννησε προσδοκίες και φιλοδοξίες για τα ωφέλιμα όρια του πολιτισμού. Εάν συμφωνεί κανείς πως το δικό μας ιστορικό παρόν δεν είναι ιδανικό, μπορεί να προχωρήσει μια συζήτηση για εκείνα τα όριά του, που όμως ο άνθρωπος τα έχει απωλέσει. Παρακολουθώντας τη σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη, και ως θιασώτης της Οντολογίας, δεν πιστεύω σε αδιέξοδα. Και βάζοντας σ’ ετούτη τη σύντομη κουβέντα την ποίηση, θεωρώ δεδομένη τη συνεισφορά της στην εξέλιξη, τη δυναμική της απέναντι στα «εμπόδια», τη στοχαστική ενίσχυση που προσφέρει στην καλλιέργεια του ανθρώπινου πνεύματος. Ζούμε, πάντως, στην εποχή της απαξίωσης των πάντων. Οι ιδέες, η δημοκρατία, ο ανθρωπισμός, δοκιμάζονται ενώπιον του κυνισμού της νέας ανατέλλουσας εποχής. Αλίμονο, υπάρχουν τρόποι αντίδρασης, ανάμεσα στους οποίους και η ποίηση. Μην ξεχνάμε, επιβιώνει πάντοτε – όταν ακούω αφελείς συζητήσεις για το αντίθετο, έρχονται στο μυαλό μου ποιητές σαν τον Πάουλ Τσέλαν που έζησε τον εφιάλτη των ναζιστικών στρατοπέδων κι επιβίωσε μαζί με την ποίηση, την επόμενη ημέρα του κόσμου… Ας αισιοδοξούμε. Η ποίηση είναι ήδη μια αισιοδοξία…
Each generation seeks its identity to deliver it to the next. The human condition is evolving slowly, especially after the terrible 19th century, which gave birth to expectations and ambitions for the beneficial limits of civilization. If one agrees that our historical present is not ideal, one can move on to a discussion of its limits, which man has lost. Watching modern philosophical thought, and as a fan of Ontology, I do not believe in dead ends. And putting poetry in this brief discussion, I take for granted its contribution to evolution, its dynamics in the face of “obstacles”, the contemplative support it offers to the cultivation of the human spirit. We live, however, in the age of the devaluation of everything. Ideas, democracy, humanism, are being tested in the face of the cynicism of the new rising era. Alas, there are ways of reaction, including poetry. Let’s not forget, poetry always survives – when I hear naive conversations to the contrary, poets like Paul Celan come to mind who lived the nightmare of the Nazi camps and survived with poetry, the next day of the world… Let us be optimistic. Poetry is already an optimism…
Her nesil kendi kimliğini bir sonraki nesle aktarmaya uğraşır. İnsanın koşulları özellikle medeniyetin sınırlarını zorlamak için umutları ve hırsları doğuran, korkunç 19.yüzyıldan sonra yavaş gelişiyor. Eğer tarihsel varoluşumuzun ideal olmadığı konusunda hemfikir olursak, insaoğlunun kaybettiği o sınırları tartışma noktasına gelebiliriz. Modern felsefi düşünceyi izleyen biri ve Ontoloji fanı olarak ben çıkmaz sokaklara inanmıyorum. Şiir üzerine yaptığımız bu kısa konuşmada, şiirin Evrime katkısını, “engeller”e karşı yarattığı dinamikleri, insan ruhunun gelişmesi için sunduğu düşünce desteğini göz ardı ederek geçemem. Ancak her şeyin değerinin yittiği bir çağda yaşıyoruz. Düşünceler, demokrasi, humanizm yükselen yeni çağın kinizmi ile test ediliyorlar. Unutmayalım, şiir her zaman yaşar. Bunun aksini söylediklerinde Nazi kamplarındaki kabustan şiir sayesinde kurulan şair Paul Celan’ı anımsıyorum. İyimser olalım. Zaten şiir iyimserliktir…
