Η πνευματική φιγούρα του Λουίτζι Πιραντέλλο ξεπερνάει τα στερεότυπα για τον «ποιητή της Σικελίας», τον νομπελίστα συγγραφέα, τον θεατράνθρωπο με ευρεία επίδραση εκτός συνόρων. Είναι ειδικότερα ο άνθρωπος της λογοτεχνίας και της σκηνικής πρόκλησης με τον λόγο του, που συνέδεσε το παρελθόν με το παρόν της ιταλικής πολιτισμικής ταυτότητας και σαφώς μεταλαμπάδευσε στα ευρωπαϊκά γράμματα όλη την προγενέστερη «εμπειρία», από την Αναγέννηση έως τις αφηγήσεις του δρόμου και τα λαϊκά παραμύθια, μα και τη δίψα γι’ αναζήτηση απαντήσεων γύρω από το ατομικό και το συλλογικό φαινόμενο της ανθρώπινης τραγικοκωμωδίας.
Η πιραντελλική πένα διαθέτει μοναδικότητες στη διατύπωση, είν’ αναγνωρίσιμη και στοχευμένη στο φάσμα των θεμάτων που καταπιάνεται. Θεωρείται σύγχρονη, όχι ασύμβατη με τις σημερινές θιγόμενες καταστάσεις στην εσωτερική ζωή του ανθρώπου. Επιτρέπει στον αναγνώστη την αίσθηση ιχνηλάτησης ενός ανήσυχου μυαλού που προσδοκούσε να ορίσει τις αλήθειες του ατόμου και της κοινωνίας, κινούμενου ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία του. Ό,τι κι αν ειπωθεί γύρω από την πολύπτυχη προσωπικότητά του θα περιέχει πάντοτε την ειλικρινή ευθύτητα του συγγραφέα που μεγάλωσε ανάμεσα στους αρχαιοελληνικούς ναούς του Ακράγαντα αλλά και ανδρώθηκε ως σκεπτόμενος νους, αφοσιωμένος –μέσα από το δική του ψυχαναλυτική οπτική– στο συγγραφικό του ζητούμενο. Eντός του Μοντερνισμού, εντός ενός σταθερού πυρήνα χαρακτήρων, ιδεών, καταστάσεων, δράσεων κι αντιδράσεων, αδιεξόδων. Ο Πιραντέλλο δεν αλλάζει τίποτε στ’ όποιο γραπτό του, όπως εν προκειμένω φαίνεται στις μεταφορές αυτών των αφορισμών του στα ελληνικά: «Το μέτρο, η αρμονία, ο ρυθμός», όπως σημείωνε ο ίδιος, ενυπάρχουν σε κάθε καταγεγγραμένη σκέψη-έμπνευσή του, πάλι και πάλι.
Οι μεταφράσεις των αφορισμών δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στο περ. Λογοτεχνικό Δελτίο (τ. 20, Δεκέμβριος 2021).
*
Όποιος ζει, όταν ζει, δεν φαίνεται: ζει. Εάν κάποιος μπορεί ν’ αντικρίσει τη ζωή του, είναι σημάδι ότι δεν ζει πια: την υπομένει, τη φορτώνεται.
*
Όλα όσα γνωρίζουμε για τον εαυτό μας είναι μόνον κάτι λίγο, και ίσως ελαχιστότατο, απ’ αυτό που είμαστε μέσα στην άγνοιά μας.
*
Τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής… Kρύψε τα δικά σου εάν θέλεις να μην αποκαλυφθούν τα μυστικά σου.
*
Τη ζωή είτε τη ζει κανείς είτε την καταγράφει – εγώ δεν θα τη ζούσα ποτέ εάν δεν την κατέγραφα.
*
Eίναι πιο εύκολο κάποιος να ’ναι ήρωας παρά ιππότης: μπορεί να γίνει ήρωας για μια στιγμή, ιππότες πρέπει να είναι πάντοτε.
*
Όταν μια γυναίκα μιλάει με ευλαβή σιωπή, έχει κιόλας απατήσει.
*
Εμπρός στ’ ανάβλεμμα ενός τέρατος, φυλλορρούν σαν τραπουλόχαρτα όλα τα φιλοσοφικά συστήματα.
*
Θα το μάθεις το τίμημα στη μακρά διαδρομή σου, ότι θα συναντάς συνέχεια αμέτρητα προσωπεία και ελάχιστα πρόσωπα.
*
H εντιμότητα είναι χρέος, και το πιο ιερό, προς εμάς τους ίδιους, πριν καν προς τους άλλους. H ανεντιμότητα είναι φριχτή.
*
Εύκολα σημειώνουμε τις αδυναμίες των άλλων και δεν προσέχουμε τις δικές μας.
*
Τίποτε δεν είναι πιο σύνθετο από την ειλικρίνεια.
*
Kι ο έρωτας αντίκρισε τον χρόνο και γέλασε, καθώς γνώριζε ότι ποτέ δεν θα τον έχει ανάγκη.
*
Όλοι μας αναγνωρίζουμε ευχαρίστως τη δυστυχία μας – κανένας, την κακία μας.
*
Έχεις ένα προσωπείο για την οικογένεια, ένα για την κοινωνία, ένα για τη δουλειά. Κι όταν μένεις μόνος, δεν σου απομένει τίποτα.
*
Όταν σ’ έφερε ο πατέρας σου στον κόσμο, αγαπητέ μου, το γεγονός γένοναι. Δεν θ’ αποδεσμευτείς ποτέ, για όσο συνεχίσεις να μην πεθαίνεις.
*
Οι γυναίκες, όπως τα όνειρα, δεν είναι ποτέ αυτό που εσύ θα ήθελες.
*
Τοποθέτησε σ’ ένα σεντούκι κάποιαν επιθυμία: άνοιξέ το: θα βρεις εκεί μιαν απογοήτευση.
*
Ζω στον θάνατο, μα πεθαίνω στη ζωή.
*
Σας βλέπω πολύ αγχωμένους να βρείτε και να μάθετε τι είναι οι άλλοι και πώς είναι τα πράγματα, λες και οι άλλοι και τα πράγματα να ήταν αυτό ή εκείνο.
*
Προτιμότερο είναι να ’χεις αμφιβολίες παρά λαθεμένες βεβαιότητες.
*
Chi vive, quando vive, non si vede: vive. Se uno può vedere la propria vita, è segno che non la sta vivendo più: la subisce, la trascina.
*
Ciò che conosciamo di noi è solamente una parte, e forse piccolissima, di ciò che siamo a nostra insaputa.
*
Gli occhi sono lo specchio dell’anima… cela i tuoi se non vuoi che ne scopra i segreti.
*
La vita o si vive o si scrive, io non l’ho mai vissuta, se non scrivendola.
*
È più facile essere eroe che galantuomo: si può essere eroe per un momento, galantuomo bisogna esserlo sempre.
*
Quando una donna dice di tacere per pietà, ha già ingannato.
*
Davanti agli occhi di una bestia, crolla come un castello di carte qualunque sistema filosofico.
*
Imparerai a tue spese che lungo il tuo cammino incontrerai ogni giorno milioni di maschere e pochissimi volti.
*
La lealtà è un debito, e il più sacro, verso noi stessi, anche prima che verso gli altri. Tradire è orribile.
*
Notiamo facilmente i difetti altrui e non ci accorgiamo dei nostri.
*
Nulla è più complicato della sincerità.
*
E l’amore guardò il tempo e rise, perché sapeva di non averne bisogno.
*
Tutti riconosciamo volentieri la nostra infelicità; nessuno, la propria malvagità.
*
C’è una maschera per la famiglia, una per la società, una per il lavoro. E quando resti da solo, non rimane più niente.
*
Quando tuo padre t’ha messo al mondo, caro, il fatto è fatto. Non te ne liberi più finché non finisci di morire.
*
Le donne, come i sogni, non sono mai come tu le vorresti.
*
Riponi in uno stipetto un desiderio: aprilo: vi troverai un disinganno.
*
Vivo alla morte, ma morto alla vita.
*
Vi vedo così affannati a cercar di sapere chi sono gli altri e le cose come sono, quasi che gli altri e le cose per se stessi fossero così o così.
*
È meglio avere dubbi che false certezze.
